Ο Χασάν είναι σήμερα 12 ετών. «Έγινα 12 πριν από λίγες μέρες», λέει με έναν τόνο παιδικό, γεμάτο αθωότητα και ελπίδα για το μέλλον. Ο μικρός Σύρος πρόσφυγας έζησε και συνεχίζει να ζει μια ζωή γεμάτη ανατροπές και δυσκολίες καθώς σε αυτά τα μόλις 12 χρόνια της ζωής του απέκτησε περισσότερες εμπειρίες από πολλούς ενήλικες. Ο πόλεμος στη Συρία, η ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ, η βία, οι καταστροφές και η ανάγκη για επιβίωση τον έφεραν αντιμέτωπο με μια πραγματικότητα που δύσκολα μπορεί να χωρέσει το μυαλό ενός παιδιού.
Ο Χασάν διαμένει στην Κύπρο εδώ και δύο χρόνια μαζί με την οικογένειά του, τον πατέρα, τη μητέρα και τα τρία του αδέλφια. «Εδώ είναι όμορφα, αλλά μου λείπει το σπίτι μας στη Συρία», λέει, και το βλέμμα του χάνεται στον ορίζοντα καθώς «σπίτι στη Συρία» δεν υπάρχει πλέον, αφού έχει ισοπεδωθεί.
Επιστροφή
Μετά την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ, ο Χασάν μαζί με την οικογένειά του αποφάσισαν να επιστρέψουν στη χώρα τους. «Θα πάμε να χτίσουμε τη χώρα μας», λέει χαρακτηριστικά ο μικρός Χασάν, του οποίου ο πατέρας εργάζεται ως οικοδόμος στην Κύπρο. Όνειρό του είναι να δει τη χώρα του να ανοικοδομείται, να ανθεί. «Φεύγουμε σε 13 μέρες και επιστρέφουμε στη Συρία», δηλώνει με μια λάμψη στο βλέμμα. Τώρα μαζεύει χρήματα για να βοηθήσει στην αποκατάσταση του σπιτιού του, αλλά και για να αγοράσει «σοκολάτες, τσιπς και άλλα πράγματα» για να πάρει μαζί του.
Δεν θέλει να φύγει από εδώ διότι του αρέσουν τα «πολλά φώτα που έχει η Κύπρος», αλλά και επειδή θα χάσει τους φίλους που έκανε. «Δεν θα μπορώ να τους ξαναμιλήσω όταν φύγω διότι δεν έχω κινητό και δεν ξέρω αν λειτουργούν αυτά στη Συρία», λέει ο 12χρονος, ο οποίος αυτές τις μέρες πωλεί διάφορα χειροποίητα κοσμήματα για να μαζέψει λεφτά να τα πάρει μαζί του στη Συρία και να βοηθήσει να χτιστεί το σπίτι του.
Τζολάνι
Ο Χασάν θεωρεί τον Τζολάνι ως τη λύση στα προβλήματα της Συρίας. Ωστόσο, όταν πρόκειται για την Τουρκία και την πρόθεσή της να βοηθήσει στην ανοικοδόμηση της χώρας του, η άποψα του Χασάν είναι σαφώς αρνητική. Με τις προσλαμβάνουσες που έχει, είτε από το σχολείο στην Κύπρο, είτε από τους γονείς του, είτε από το ευρύτερο περιβάλλον του, αντικρίζει τη στάση της Τουρκίας με καχυποψία, επιφυλακτικότητα και δυσπιστία. «Δεν θέλουμε τη βοήθεια της Τουρκίας επειδή επιτέθηκε στη Συρία και επιτέθηκε και στην Κύπρο (εισβολή 1974)», λέει ο Χασάν με σοβαρό ύφος, που δεν συναντάται εύκολα σε 12χρονα.
Μειονότητες
Ο Χασάν έχει όμως άποψη και για τις μειονότητες στη χώρα του. «Δεν έχουμε πρόβλημα με τους χριστιανούς της Συρίας», λέει, και εξηγεί ότι «ο καθένας έχει τα 'μαγαζιά του και τη ζωή του'». Ωστόσο, καταλαβαίνει τους κινδύνους, και με μια σοφία που μάλλον δεν ταιριάζει στην ηλικία του, λέει ότι ο πόλεμος και η αντιπαράθεση δεν ωφέλησε κανέναν. Μέσα από τη συζήτηση με τον Χασάν αναδεικνύεται και η θρησκευτική κουλτούρα της νέας κατάστασης πραγμάτων στη Συρία. Θέλει, όπως λέει, οι γυναίκες να φορούν μπούρκα, «αλλά δεν αποφασίζω εγώ, ούτε με ενδιαφέρει τι θα φοράει ο καθένας. Ο καθένας ας πιστεύει στον Θεό του».
Το μεγάλο ταξίδι
Ο 12χρονος θυμάται και αφηγείται το ταξίδι του μέσα στο σκάφος από τη Συρία στην Κύπρο. Δεν ήταν απλώς η αναχώρηση για ένα νέο μέρος. Ήταν ένας πραγματικός αγώνας επιβίωσης. Μαζί με άλλους περίπου 40 ανθρώπους βρέθηκε σε μια μικρή βάρκα για να περάσει από τη Συρία στη γειτονική Τουρκία και από εκεί στην Κύπρο. «Ήταν φοϊτσιάρικα τες νύχτες μέσα στη βάρκα διότι δεν είχαμε ούτε φώτα ούτε τίποτε», λέει σε σχεδόν άπταιστα ελληνικά ο Χασάν, ο οποίος φοιτά σε σχολείο στην Κύπρο. Η βάρκα τους, όμως, κατέληξε στα κατεχόμενα, και από εκεί, αφού συνελήφθησαν, μεταφέρθηκαν στη Μερσίνη της Τουρκίας. Η πορεία τους συνεχίστηκε με μια νέα βάρκα, η οποία έφθασε, αυτή τη φορά, στις ακτές της ελεύθερης Κύπρου.
Επαναπατρισμοί
Τον δρόμο της επιστροφής στη Συρία παίρνουν την ίδια ώρα και δεκάδες άλλοι Σύροι που βρίσκονται στην Κύπρο. Σύμφωνα με το Υφυπουργείο Μετανάστευσης, από τότε που ξεκίνησε η ροή των Σύρων στα γραφεία της Υπηρεσίας Ασύλου του Υφυπουργείου, περισσότερα από 586 άτομα έχουν αποσύρει τις αιτήσεις για διεθνή προστασία ή έχουν ανακαλέσει το καθεστώς τους.
Το Υφυπουργείο Μετανάστευσης εκτιμά ότι εφόσον επιτευχθεί σταθερότητα στη χώρα, θα αυξηθεί ο αριθμός των ατόμων που θα επιχειρήσουν να επαναπατριστούν καθώς σε αυτή τη φάση η κατάσταση στη Συρία παραμένει έκρυθμη.
Την ίδια ώρα η Κυπριακή Δημοκρατία υποστηρίζει την προσπάθεια των Σύρων προσφύγων για επαναπατρισμό, εντάσσοντας αυτά τα άτομα στο σύστημα εθελούσιων επιστροφών, για να λάβουν τη χορηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μαζί με το αεροπορικό εισιτήριο. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον υφυπουργό Μετανάστευσης, υπάρχουν άτομα που δεν εντάχθηκαν στο σύστημα εθελούσιων επιστροφών και επέστρεψαν στη Συρία.
Κύμα επιστροφών
Ανάλογο κύμα επιστροφής παρουσιάζεται και σε άλλες χώρες που φιλοξενούν Σύρους πρόσφυγες. Ενδεικτικά, το τελευταίο διάστημα, μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, πάνω από 30.000 Σύροι πρόσφυγες πέρασαν τα τουρκικά σύνορα για να επιστρέψουν στη χώρα τους.
Η Τουρκία, η οποία μοιράζεται σύνορα άνω των 900 χιλιομέτρων με τη Συρία, εξακολουθεί να φιλοξενεί στο έδαφός της περίπου 3 εκατομμύρια Σύρους που εγκατέλειψαν τη χώρα από το 2011 λόγω του εμφύλιου πολέμου.
Οι τουρκικές Αρχές, που ελπίζουν στην επιστροφή μεγάλων ομάδων προσφύγων στη Συρία προκειμένου να μετριάσουν τα έντονα αντισυριακά αισθήματα στον πληθυσμό, θα επιτρέψουν επίσης σε ένα μέλος από κάθε οικογένεια προσφύγων να ταξιδέψει στη Συρία και να επιστρέψει τρεις φορές μέχρι την 1η Ιουλίου 2025 προκειμένου να προετοιμαστούν για την επανεγκατάστασή τους.
